ИММУНОЛОГИК ТЕКШИРУВЛАР

19/02/2018Medikas МедЦентрМаколалар

Табиатда тўртта қон гуруҳи борлигини ҳаммамиз биламиз. Хўш, уларнинг асосий фарқи нимада, бу фарқлар  асосида градация амалга оширилади?

Ҳақиқатда, қон гуруҳи иммуногенетик характердаги қон хусусиятларининг йиғиндиси бўлиб, аглутиногенлар ва антителаларнинг мавжудлиги ёки йўқлиги асосида бу каби хусусиятларга эга бўлган инсонларни аниқлашга имкон беради.

1900 йилдаёқ австриялик иммунолог К. Ландштейнер турли хил инсонларнинг қон зардобини аралаштириш тажрибасида баъзи ҳолатларда қоннинг пуфак шаклланиши билан уйғунлашувини қайд этди. Қон намуналарини ўрганиш асосида олим учта қон гуруҳини аниқлади. Етти йил ўтиб, Чехия шифокори Я.Янский тўртинчи гуруҳни аниқлади.

Биринчи қон гуруҳи антиген йўқлиги ҳамда алфа ва бета-антителаларнинг мавжудлиги билан тавсифланади. Шунинг учун биринчи қон гуруҳига мансуб бўлган инсонлар идеал донор ҳисобланади.

Иккинчи гуруҳ қонида антиген А ва агглютиноген В га қарши антителалар мавжуд. Бунинг натижасида, бу қонни В антигени бўлмаган, яъни, биринчи ва иккинчи гуруҳларга қуйиш мумкин.

Учинчи қон гуруҳига мансуб инсонлар В антигени ва А аглутиногенга (агглютинин альфа) қарши антителаларга эга. Шунга кўра, антиген йўқ бўлган гуруҳларга қуйилиши мумкин. Айниқса, биринчи ва учинчи қон гуруҳига мансуб  бўлган инсонларга.

Қоннинг тўртинчи гуруҳида ҳеч қандай антителалар йўқ (аглутининлар), аммо ассортиментда антигенлер мавжуд. Шундай қилиб, қоннинг тўртинчи гуруҳига эга бўлган инсонлар, бошқа гуруҳларнинг қони қуйилиши мумкин бўлганлиги учун идеал қабул қилиб олувчилардир (реципиент). Шу билан бирга, улар фақат ўзларининг “гуруҳдошлари” учун донор бўлишлари мумкин.

РЕЗУС- ФАКТОРИ

Rh антигени эритроцитлар юзасида мавжуд бўлиши ёки бўлмаслиги мумкин. Бунга қараб, уларнинг мусбат (агар мавжуд бўлса) ёки манфий (агар мавжуд бўлмаса) Rh фактори ҳақида гапириш мумкин.

Резус- фактори инсон ҳаёти давомида пайдо бўлиб ёки йўқолиб қолмайди, инсоннинг қон гуруҳига ёки ташқи омилларга боғлиқ эмас.

Резус-факторини аниқлаш хомилалик бачадон ичида ривожланишининг дастлабки босқичларидаёқ амалга оширилиши мумкин ва янги туғилган даврда тегишли оқсил миқдори унинг кўплиги билан аниқланади.

Клиник амалиётда резус-факторини аниқлаш қон қуйиш жараёнида резус конфликтининг юз беришига йўл қўймаслик учун муҳимдир ва резус-мусбат қонли фарзандга эга бўлган қони резус-манфий бўлган аёлнинг ҳомиладорлик даврида терапия ўтказишда муҳимдир.

АЛЛОИММУН АНТИ-ЭРИТРОЦИТЛАР АНТИТЕЛАЛАРИ

Резус-факторларига ва бошқа эритроцит антигенлерига қарши антителалар инсоннинг қонида фақатгина муайян шароитларда, яъни иммунологик жиҳатдан мос келмайдиган донорлик қонини қуйиш ёки ҳомиладорлик жараёнида хомиланинг онага бегона бўлган плацентар тўсиқ орқали қон оқимига кириб борадиган ота антигенларини мерос қилиб олганида пайдо бўлиши мумкин,.

Иммунологлар бешта антигенни ажратадилар, уларнинг асосийси D(Rh) бўлиб, одатда резус-фактори билан ифодаланади. Бироқ, D(Rh) дан ташқари, бошқа эритроцитли антигенлар мавжуд бўлиб, уларни аниқлаш клиник жиҳатдан муҳимдир, чунки уларга қарши бўлган донорлик қонини қуйиш пайтида ёки гестация даврида асоратларнинг ривожланишига сабаб бўладиган сенсибилизация юзага келиши мумкин.

Ҳомиланинг гемолитик касаллиги D, C, c, d, e –лар бўйича эритроцитар антигенлар, шунингдек, ABO, Kell, Duffy, Kidd, M-антигенлари бўйича иммунологик зиддиятлар асосланади. Назарий жиҳатдан қайд этилган антигенларнинг ҳар қандайи онанинг қонига тушганда антителаларнинг шаклланишига сабаб бўлади, гарчи амалда кўпчилик ҳолатларда мос келмаслик D-резус-антигени бўйича ривожланади.

Бундай антителалар озиқ-овқат аллергиялари мавжудлигида жуда тез-тез аниқланади. Шу билан бирга, худди шу хил иммуноглобулинлар бутунлай соғлом одамларда ҳам учрайди, агар улар катта ҳажмда у ёки бу маҳсулотни истеъмол қилсалар. Шундай қилиб, озиқ-овқат аллергиясини ташхислашда инсон қондаги бу антикорларнинг аниқланиши клиник аҳамиятга эга бўладими-йўқми деган саволга аниқ жавоб йўқ.

Аксарият ҳолларда бундай тадқиқ беморнинг диетасида муайян таркибий компоненталарни киритиш учун қўшимча равишда амалга оширилади. Таҳлил натижаларини талқин қилишни анамнезга ва касалликнинг клиник тасвири ҳақидаги маълумотларга асосланган ҳолда, беморнинг индивидуал хусусиятларини ҳисобга олиб, бошқа текширувлар билан биргаликда талқин килиш шифокор томонидан амалга оширилиши керак.

Юқумли касалликларни ташхислашда кўплаб лаборатория ва инструментал усуллардан фойдаланилади, улар орасида этиологик (носологик) ташхисни аниқлашга қаратилган муайян усуллар (бактериологик, вирусологик, иммунофлюоресцент, паразитологик, серологик) энг муҳим ўрин эгаллайди.

Касалликнинг характерига, шаклига ва даврига қараб текширишнинг ўзига хос усуллари учун материаллар жуда хилма-хил бўлиши мумкин: қон, бош мия суюқлиги, балғам, нажас моддаси, сийдик, дуоденал таркиб, органларнинг пунктата ва биоптаталари, қусиш массаси, яралардан ажралиб чиқадиган масса, шилимшиқ қопламалардан ажралиб чиқадиган суюқлик,  мурда материаллари.

1. Паразитологик текширув;
2. Бактериологик тадқиқот;
3. Вирусологик диагностика;
4. Экспресс усул (Иммунофлюоресцент диагностика);
5. Қонда қўзғатувчи антигенларни аниқлаш;
6. Молекуляр‑биологик усуллар;
7. Серологик тадқиқот;
8. Иммунофермент таҳлил;
9. Аллергенлар билан тана намуналари.