КИМ ШИФОКОРЛАР УЧУН ОҚ ХАЛАТНИ ЎЙЛАБ ЧИҚАРГАН?

Нима учун тиббиёт ходимлари оқ либослар киядилар?

Ажабланарлиси шундаки, тиббий оқ халатнинг асл нусхалари турли-туманлигига қарамай, тадқиқотчилар тиббиёт рамзига айланган ушбу кийимни биринчи марта ким кийганлиги ҳақида битта келишувга кела олишмайди.

Қийинчиликда ёрдам бериш рамзи.

ХIХ асрнинг иккинчи ярмигача жарроҳлар халатни умуман киймаганлар. Бунинг ўрнига фартук, баъзан эса енгликлар кийганлар, у ҳам бўлса фақат жиддий операциялар вақтида. Ниқоблар ва бош кийимлар йўқ эди. Бундан ташқари, шифокорлар, узоқ йиллардан бери иш кийими бўлган ҳамширалардан фарқли ўлароқ, махсус кийим киймаган. Меҳр-шавқат ҳамшираларини “Масиҳнинг келинлари” деб аташарди: шифохоналар ва госпиталлар ўрта асрларда йўқ эди, шунинг учун тиббий ёрдамга муҳтож кишилар монастирларда стационар равишда даволанишган. Монастир касалхоналари шавқат ҳамшираларининг анъанавий либослари – узун тўқ рангли кўйлак ва оқ фартук билан оқ рўмол бўлган. Оқ ранг – қутқарувчининг рамзи, шифокорларнинг оқ халати – қийинчиликда ёрдам бериш рамзидир.

Фақатгина 1860-йилларда инглиз шифокор-гигиенисти Жозеф Листер антисептиклар назариясини ишлаб чиқди ва ундан кейин тиббий либослар тарихи бошланди. Секин-аста фартуклар ва ниқоблар пайдо бўлиши бошланди, гарчи ҳар доим ҳам оқ бўлмаса-да. Эҳтимол биринчи бўлиб доимий амалиётга оқ халатлар 1870-йилда Француз-Пруссия уруши пайтида немислар томонидан киритилган.

ХХ аср бошларида жарроҳликда оқ фартуклар, қалпоқчалар ва ниқоблардан фойдаланиш аллақачон кенг тарқалган эди. Аммо 1918 йилда ўн миллионлаб инсонларнинг ҳаётини олиб кетган инсоният учун қотил испанка умумжаҳон эпидемиясидан сўнг, халат ва қалпоқчаларни кийиш нафақат жарроҳлар орасида, балки бошқа мутахассисликлар шифокорлари орасида ҳам кенг тарқалган.

Бемор ва шифокорлар нимани афзал кўрадилар?

Лондондаги Роял Фри госпиталида олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатдики, беморларнинг кўпчилиги шифокорларни оқ либосларда кўришни афзал кўришади, лекин шифокорлар уларни ўзлари кийишни хоҳламайдилар. Беморларнинг “ҳа” дейишига асосий сабаб: оқ кўйлаклар узоқ масофадан шифокорни кўришга ёрдам беради. Британия шифокорларининг “қарши” бўлишининг асосий сабаби: кийим одатда инфекцияларни ташувчиси бўлишидадир. Айни пайтда тиббиёт ходимлари учун кийим-кечакларнинг аҳамияти асбоблардан кам эмас. У қулай, функционал, ҳурматга сазовор бўлиши керак.

У шифокорларнинг таъкидлашича, даволаниш жараёнига ижобий таъсир кўрсатади, шифокорнинг ишончини ва беморнинг илҳомлантирувчи эътиқодини оширади.

Докторларнинг сўровномасига кўра, саккизта шифокорнинг фақат биттаси оқ либосни муттасил кийиш керак деб ҳисоблайди. Ўнта шифокордан еттитаси ишонч билан бундай қилмаслик кераклигини қайд этади, чунки халат орқали инфекцияни юқтириш мумкин. Ўнтадан олтитаси, шунингдек, оқ халатларда иссиқ ва ноқулай деб ҳисоблайдилар.

Ҳозирда қандай?

Бугунги кунда тиббий муассасаларнинг коридорларида тез-тез одатий тиббий костюмлар ва оригинал либосларда шифокрларни учратиш мумкин.

Врачларнинг оқ либослари аста-секин ўз позицияларини ёрқин ранглар ва замонавий услубларга бериб қўймоқда. Дастлаб, костюм ва шимлардан ташкил топган жарроҳлик костюми жарроҳлар, ҳамширалар ва операция олдидан стерилизация қиладиган бошқа ходимлар учун мўлжалланган. Кейинчалик бундай тиббий кийимлар операция хонасидан ташқарига чиқди ва барча тиббиёт муассасаларига тарқалди.

Шифокорлар кийимига – махсус талаблар:

У эргономик, қон шиммайдиган, антистатик, бактерицид ва шунга ўхшаш бўлиши керак.  Касалхона ичидаги инфекциялардан ҳимоя қилиниши, осон дезинфекция қилиниши керак, амалий қулай ва албатта беморнинг аҳволига путур етказмаслиги ва уни кийиш ёқимли бўлиши ҳамда замонавий ҳам бўлиши керак. Охирги янгилик – қон ва сувга чидамли шимдирилган мато. Қон халатга сингмайди, балки пастга оқиб тушади.

Агар қон халатга сачраса, уни фақат совуқ сув билан ювиб ташлаш кифоя.

Бутун дунё пахта ва полиэстернни ўзида мужассамлаган аралаш матоларга ўтиб олди.

Аралаш мато кўп афзалликларга эга: улар гигроскопик, пахта каби, улар ҳам “нафас оладилар”, лекин улар камроқ киришади ва ювганда ўзгармайди.

Афсуски, тез орада классик стерил оқ рангли тиббий халат тарихга айланади. Унинг ўрнига амалий қулай бўлган кўк бинафшаранг, апелсин ранг, яшил … рангларда кийимлар ишлатилмоқда.